بررسی ارتباط شاخصهای مزیت نسبی محصول گندم و تأثیر سیاستهای حمایتی

اقتصاد علم انتخاب و تخصیص منابع محدود برای رفع نیازهای نامحدود بشری است، که این تخصیص زمانی کارا و بهینه خواهد بود، که بر مبنای اصولی چون مزیت نسبی بنا نهاده شده باشد. بررسی مزیت نسبی محصولات کشاورزی و روند تغییرات آن راهگشای برنامه ریزان برای تدوین برنامه های توسعه می باشد. وجود مزیت نسبی در تولید یک کالا به معنای توانایی تولید ارزانتر کالا، با حداقل هزینه فرصت منابع نسبت به سایر عرضه کنندگان آن کالا می باشد، اما این توانایی یک امتیاز ثابت و مانا نمی باشد، بنابراین حفظ مزیت نسبی در تولید کالایی استراتژیک چون گندم و بررسی روند تغییرات و شناخت عوامل تأثیر گذار بر آن برای کشور ما حائز اهمیت است. در این مطالعه با استفاده از آمار سری زمانی، به محاسبه و بررسی شاخص های هزینه ای مزیت نسبی چون شاخص منفعت خالص اجتماعی، هزینه منابع داخلی و هزینه-منفعت اجتماعی و شاخص-های فیزیکی چون شاخص مزیت مقیاس، مزیت کارایی ومزیت جمعی پرداخته شده است و بعد از بررسی مانایی شاخص ها با استفاده از الگوی اقتصادسنجی به تحلیل ارتباط و تأثیر سیاست های حمایتی پرداخته شده است.بدین منظور ارتباط سیاست قیمت تضمینی با شاخص مزیت مقیاس و مزیت کارایی، ارتباط شاخص برآورد حمایت از تولیدکننده با شاخص منفعت خالص اجتماعی و نیز ارتباط یارانه های اعطایی به تولیدکنندگان با شاخص مزیت کارایی با استفاده از الگوی تصحصح خطای برداری مورد تحلیل قرار گرفته است که نتایج نشان داده است هرچه از تولیدکننده حمایت بیشتری شده است، مزیت نسبی کمتر و استفاده از نهاده های ارزانتر منجر به کاهش رقابت پذیری محصول گندم شده است، هرچند سیاست قیمت تضمینی موجب ترغیب کشاورزان بر افزایش سطح زیرکشت و بهبود شاخص مزیت مقیاس شده است اما از کارایی مناسبی برخوردار نبوده است. هم چنین نتایج تحلیل شاخص های فیزیکی مزیت نسبی به تفکیک برنامه های توسعه اقتصادی بیانگر آن است که برنامه اول تا چهارم در بهبود کارایی به طور مطلوبی عمل کرده اند اما در زمینه کاهش هزینه ها و مدیریت استفاده از نهاده های تولید لازم است در خصوص آموزش به زارعین برای استفاده بهینه از نهاده ها توجه خاصی صورت گیرد. در مجموع پیشنهاد شده است، مطالعات لازم جهت سیاست گذاری هایی که در جهت مطابقت هزینه تمام شده با قیمت های جهانی باشد، صورت گیرد و حمایت از بخش کشاورزی از شکل مستقیم به حمایت های ساختاری تغییر یابد که با اجرای مناسب اصل هدفمندسازی یارانه ها می توان به این اهداف چندگانه دست یافت.